Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Top-10 Koos Logger en Ingrid Stadler van de online verlichtingsgalerie Palainco houden van avant-gardistische Italiaanse lampen. Dit zijn hun favorieten.

Op de Engelstalige site van Palainco, hun online galerie in vintage lampen, karakteriseren Koos Logger (61) en Ingrid Stadler (57) zichzelf met een woordspeling als „seriously light minded” – ze houden ernstig van licht. De liefde is zelfs zo groot dat ze zich inmiddels zes jaar fulltime bezighouden met het opsporen en aanbieden van bijzondere, minstens dertig jaar oude lampen.

Lees meer in NRC Magazine #12

Stadler was programmamaker bij TV Rijnmond, Logger werkte als marktonderzoekmanager bij een internationaal opererend bedrijf. Vanwege zijn werk woonde het paar vijf jaar in Rome, en daarna drie jaar in Moskou. In Italië begonnen ze met het verzamelen van oude designlampen; in het cultuurrijke Rusland verbaasden ze zich over het gebrek aan historisch besef op designgebied. Dat bracht hen op het idee om terug in Nederland een online lampengalerie te beginnen.

Op Palainco.com bieden ze steeds zo’n 175 soms bijzonder zeldzame lampen te koop aan, vooral van Italiaanse ontwerpers. Lampen die niet alleen in een gave staat verkeren – een voorwaarde voor aankoop, zeggen ze – maar die ze ook voorzien van historische informatie over de ontwerper en de fabrikant.

Logger en Stadler ontwikkelden zich tot selfmade designhistorici die regelmatig naar Italië reizen om (soms hoogbejaarde) lichtontwerpers te interviewen en daar op hun site verslag van te doen. „We hebben gelukkig een excuus om bij ze aan te kloppen”, zegt Logger. Onderzoek doen beschouwen ze als het leukste aspect van hun werk.

Voordat ze bijzondere vondsten in de etalage van hun digitale galerie plaatsen, nemen de galeriehouders de lampen vaak in huis. „We willen er graag eerst een tijd zelf van genieten”, zegt Stadler. Dat geldt ook voor een aantal lampen uit de toptien die het paar op verzoek samenstelde – slechts twee van de geselecteerde lampen bieden ze nu te koop aan. Het is een verzameling experimentele Italiaanse tafellampen van eind jaren zestig, begin jaren zeventig. Een spannende en vruchtbare tijd, zeggen ze, waarin de samenleving in beroering was en ontwerpers gretig experimenteerden.

Ingrid Stadler en Koos Logger: „Deze pilvormige lamp staat op een rubberen ring. Je kunt haar daardoor naar believen rechtop of schuin neerzetten. Als je de top openschuift schijnt er direct licht naar beneden. Een ontwerp van bedrieglijke eenvoud, met een bijna perfecte vorm, die de beeldhouwwerken van Brancusi in herinnering roept. Net als bijna alle lampen in deze toptien is dit meer een kunstvoorwerp dan een lamp waarbij je een boek kunt lezen of de huiskamer eens goed gaat verlichten.

„Van Ivo Sedazzari weten we weinig. Hij heeft tenminste drie lampen ontworpen en is later in de jaren zeventig juwelen voor mannen gaan maken. Sieraden die al net zo verfijnd zijn als deze lamp.”

„Carlo Nason komt uit een familie van glasblazers in Murano, de eilandengroep bij Venetië. Het klassieke glaswerk waarmee Murano wereldberoemd werd interesseerde de jonge Nason weinig. Hij wilde geen kroonluchters met tierlantijnen maken maar moderne lampen. Deze Lotus-lamp bestaat uit vier in een mal geblazen stukken opaalglas met een blauwzweem. De gelaagdheid zorgt voor gradaties in de transparantie en de kleur van het glas: het lijkt net alsof de zon reflecteert in het water van de Venetiaanse laguna.

„Nason heeft heel veel lampen ontworpen. Maar er wordt ook veel ten onrechte aan hem toegeschreven. Toen we Nason interviewden toonden we hem foto’s van tientallen lampen waar online zijn naam bij staat. Van de helft ontkende hij de ontwerper te zijn. Dat is een nadeel van internet: door kopiëren en plakken blijft onzin maar terugkomen.”

„Wat betreft ontwerp en uitvoering kun je zeggen dat alles aan deze lamp klopt. De gietijzeren voet zorgt voor een perfect evenwicht. Het heeft vernuftige scharnieren en een snavelvormig, draaibaar uiteinde met langwerpige openingen waarmee je de lichtintensiteit regelt. Er is eigenlijk maar één ding dat je op deze lamp tegen kunt hebben: ze geeft nauwelijks licht. Meer een verstelbaar kunstwerk dus dan een leeslamp, haha.

„Net als van Sedazzari kennen we van D’Ali maar drie ontwerpen. Van deze tafellamp bestaat ook een vloermodel, en dan maakte hij nog een ander tafellampje. Verder weten we haast niks van hem. Waarschijnlijk was D’Ali architect en heeft hij zich gespecialiseerd in het ontwerpen van kleine zeilboten die de koper zelf, zonder speciaal gereedschap, in elkaar kon zetten.”

„Een sculpturale lamp gemaakt van een ongewone combinatie van materialen. Vanuit een marmeren voet schijnt licht op een metalen kubusvormige constructie waarin een plaat plexiglas is bevestigd. De kunststofplaat verspreidt een beetje diffuus licht dat hooguit de ruimte van de lamp definieert.

„De Tulpa is eerder een kunstwerk dan design. Een lamp die vragen oproept, bijvoorbeeld over wat ruimte is. Ze is soms omschreven als een metafysisch ontwerp, een lamp die vragen oproept over wat we niet kunnen waarnemen, over leven en dood zelfs.

„Net als veel andere ontwerpers uit deze toptien was Claudio Salocchi architect. Naast avant-gardistische lampen ontwierp hij ook meubels.”

„Twee in een mal geblazen stukken Murano-glas zijn met elkaar verbonden. Door de naad te benadrukken, maakt die duidelijk onderdeel uit van het ontwerp. Delamp heeft een natuurlijke vorm. Moeilijk te zeggen wat het precies voorstelt. De naam, Medusa, is het Italiaanse woord voor kwal. Daar heeft de vorm wel iets van weg. Riva, een veelgevraagd architect, had een heel eigen werkwijze. Zonder nadrukkelijk uitgangspunt ging hij eindeloos door, tot hij uitkwam bij iets waarover hij tevreden was. Hierdoor zijn z’n ontwerpen vaak onnavolgbaar en bijzonder.

„We hadden hem graag eens willen spreken. Diverse keren hebben we zijn antwoordapparaat ingesproken. Maar van een vraaggesprek kwam het niet en vorig jaar is hij helaas overleden.”

„Drie gevouwen schijven roestvrij staal zijn gecombineerd tot een bolvormig lichaam. Als het peertje aan vervanging toe is, moet je de platen losschroeven. Gelukkig hadden we het demonteren gefilmd; het in elkaar zetten bleek knap lastig.

„De Luna is een van de circa dertig modellen van New Lamp, een intrigerend, in 1968 in Rome opgericht lampenfabriekje dat maar enkele jaren heeft bestaan. Met lokale ambachtslieden maakte New Lamp van hoogwaardige materialen experimentele lampen in kleine series, veelal ontworpen door architecten. Deze lampen zijn nu zeer gezocht. Dit is vermoedelijk het enige lampontwerp van Rinaldo Cutini. We weten alleen dat hij begonnen is als grafisch ontwerper. Die informatie past wel bij dit ontwerp.”

„Angelo Lelii was niet alleen een groot lichtontwerper maar ook een belangrijk ondernemer. Met zijn in 1947 opgerichte lampenfabriek Arredoluce produceerde hij honderden bijzondere lampen. Eigen ontwerpen, maar ook lampen van bijvoorbeeld Gio Ponti, Nanda Vigo en Ettore Sott-sass. Lelii was een perfectionist die meer oog had voor kwaliteit dan voor marketing, dus zakelijk ging het hem niet altijd voor de wind.

„De Cobra, Lelii’s bekendste ontwerp, is technisch een bijzonder vooruitstrevend ontwerp. Een van de eerste lampen met een verstelbare magnetische bol, zodat het licht goed gericht kan worden. Het bijbehorende peertje met bajonetsluiting is speciaal voor deze lamp ontworpen. In de marmeren voet zat de transformator voor de dimmer. Voor 1962 waren dat revolutionaire vernieuwingen.”

„De B.T. 2. was een van de eerste lampen met lage spanning, Bassa Tensione. Uit een doos van roestvrij staal komen zes staaldraden met aan het uiteinde kunststofhouders voorzien van een gloeilampje en een magneet. Als die houders op de metalen basis worden vastgeklikt ontstaan gesloten elektrische circuits en gaan de gloeilampjes branden. De gebruiker bepaalt zelf waar hij de houders vastklikt, zodat de staaldraden een steeds veranderend draadplastiek vormen.

„Gruppo A.R.D.I.T.I. was een ontwerpcollectief dat in 1970 voor het eerst van zich liet horen met een satirisch manifest. Daarin ageerden de leden tegen de kapitalistische en consumentistische tendensen van de designindustrie. Vijftig jaar geleden moet dit een ongelooflijk futuristisch ontwerp zijn geweest. Nu is het een object dat nog altijd intrigeert.”

„Ugo La Pietra is een alleskunner: architect, ontwerper, beeldend kunstenaar, filmmaker, muzikant, schrijver, docent. Deze 70 centimeter hoge lichtgevende sculptuur van plexiglas is extra bijzonder omdat de bovenste bol lijkt te zweven. Hoe La Pietra dat voor elkaar kreeg? De cilinder is transparant maar op de bollen zijn stippen aangebracht. Door een reflector in de onderste halve bol schijnt het licht omhoog: de stippen vangen het licht en daardoor lijkt het alsof de bovenste bol zweeft.

„De Globo Tissurato had een paar technische noviteiten. Het was de eerste lamp met een potentiometer om de lichtintensiteit te regelen. In het eerste exemplaar experimenteerde La Pietra ook met techniek waarmee de lamp door geluid aan en uit kon worden gedaan.”

„Deze lamp is ontworpen voor een garçonnière, een liefdesnest waar mannen hun nieuwe vriendinnetje konden ontvangen. Van deze magische lamp moesten de vrouwen direct onder de indruk raken. Dat is de uitleg die ontwerper Fulvio Ferrari ons zelf heeft gegeven. Zijn lamp bestaat uit een bundel transparante glasstaven met in het hart gekleurde gloeilampjes. In appartementen met donkerbruin geschilderde wanden, destijds de mode, zou de kleurenpracht van de Molecola het volgens Ferrari goed doen.

„Voor zijn lichtontwerpen richtte Ferrari in 1970 een fabriekje op, Solka B geheten. Met hulp van een paar parttimers – zijn vader, een trambestuurder, een student, de vrouw van een migrant uit het Zuiden en een lasser die bij Fiat werkte – heeft hij van zo’n twintig tot dertig modellen kleine series gemaakt. Van de Molecola maakte hij slechts twee exemplaren. Toen we deze lamp in het magazijn van een Italiaanse handelaar zagen staan, vielen we achterover: die moesten we hebben. Deze lamp staat al jaren in onze woonkamer. Of ze te koop is? Alleen als het -MoMA in New York haar graag wil hebben.”

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.